BZ_2024/12 - Plainte officielle contre l'État pour violation de l'article 23, 2°, de la Constitution

Geachte voorzitter van de Kamer van volksvertegenwoordigers Ik dien bij deze een officiële klacht in tegen het schenden van het volgende artikel uit de Belgische Grondwet:

“Ieder heeft het recht een menswaardig leven te leiden.

[…]

Die rechten omvatten inzonderheid : […]

2° het recht op sociale zekerheid, bescherming van de gezondheid en sociale, geneeskundige en juridische bijstand” (Artikel 23, 2°, Belgische Grondwet)

Ik heb de afgelopen tien jaar enorm geworsteld met het vinden van toegang tot de psychiatrische gezondheidszorg. Dat is inbreuk op mijn grondwettelijke rechten zoals hierboven beschreven.

Graag schets ik u een beeld van hoe erbarmelijk de situatie is:

Meer dan tien jaar geleden had ik een forse depressieve episode, die lang heeft aangesleept, omdat er geen hulpverlening was. Na een half jaar op de wachtlijst te hebben gestaan zonder enige vorm van hulpverlening (noch psychiater, noch psycholoog), liep mijn depressie volledig uit de hand. Dit resulteerde in een suïcide poging in de zomer van 2014. Ik werd vervolgens opgenomen op de PAAZ (Psychiatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis) van het Jessa Ziekenhuis te Hasselt, waar ik consultaties had met een psychiater en psycholoog van de afdeling. Aansluitend op mijn opname, ging ik onmiddellijk in dagtherapie (Multifunctionele Psychotherapeutische Dagbehandeling, MPD). Deze psychiater en psycholoog deden ook aan ambulante therapie, dus kon ik een aantal jaren bij hen terecht.

Tijdens de afgelopen tien jaar heb ik meerdere, milde depressieve episodes gehad. Elke keer ging ik op zoek naar hulp, door o.a. een afspraak te maken bij de psychiater die mij opvolgde vanuit de dagtherapie. Helaas was de wachtlijst zodanig lang, dat tegen de tijd dat ik een afspraak had, de depressieve episode al was opgeklaard. Tijdens deze consulten met de psychiater (ongeveer drie over een periode van tien jaar) werd vooral medicatie aangepast. Tijdens het laatste consult (februari 2020) heeft de psychiater nog effectief vermeld dat ik steeds een afspraak kon maken moest dat nodig zijn.

Mijn eerste zelfmoordpoging is nu exact tien jaar geleden. Begin 2024 heb ik me opnieuw (vrijwillig) laten opnemen op de PAAZ, omdat ik bang was opnieuw een zelfmoordpoging te ondernemen. Tijdens die periode van drie weken werd mijn medicatie aangepast en veranderd. Toen ik de afdeling verliet, vroeg ik om een vervolgafspraak met de psychiater. Blijkbaar was dit niet mogelijk binnen de huidige richtlijnen, dus werd ik naar huis gestuurd met een recept voor zes nieuwe geneesmiddelen, zonder follow-up. Er werd niets gezegd over hoe lang ik die medicijnen moest blijven gebruiken, of er dosisaanpassingen nodig zouden zijn, of de medicijnen effectief zijn, waar ik rekening mee moet houden als ik zou willen stoppen etc. (Ter referentie, voor mijn opname op de PAAZ gebruikte ik telkens maar één geneesmiddel tegelijk..)

We zijn nu vijf maanden na mijn opname en ik voel dat de medicatie niet doet wat ze moet doen (ondergedoseerd?), dus ik wilde een afspraak maken bij de psychiater die ik de afgelopen tien jaar had gezien. Er werd mij door de secretaresse verteld dat de psychiaters van dat ziekenhuis (incl. de psychiater waar ik eerder wel in ambulante therapie was), allemaal geen ambulante behandelingen (meer) deden. Een afspraak was enkel mogelijk op verwijzing van een arts binnen hun eigen ziekenhuis (Jessa Ziekenhuis Hasselt). Ik zei dat ik mijn psychiater op de afdeling had verteld dat ik follow-up wilde voor mijn medicatie en dus graag een doorverwijzing had gehad voor ambulante therapie, maar helaas was ook dit niet mogelijk. Ook een verwijzing van de huisarts zou niet voldoende zijn. Met mijn handen in het haar, ben ik toch naar de huisarts gegaan om een doorverwijzing te vragen naar een andere psychiater (buiten het Jessa Ziekenhuis Hasselt). Zij gaf me vier namen, maar zei gelijk dat ze allemaal een patiëntenstop hebben en dat hun wachtlijsten vol zijn. We probeerden ook nog een ander ziekenhuis te bellen (ZOL Genk), maar de situatie daar was precies hetzelfde; of ze doen niet aan ambulante therapie, of hun wachtlijsten zijn vol.

Ik ben ten einde raad. Ik voel me in de steek gelaten door het gezondheidszorgsysteem, dat niet de nodige medische hulp biedt om mij (en vele anderen met mij) te behandelen en ernstige gevolgen te voorkomen. Het onvermogen om toegang te krijgen tot de psychiatrische zorgverlening is rechtstreeks in tegenspraak met het recht op bescherming van de gezondheid en medische bijstand, zoals beschreven in Artikel 23(2) van de Belgische Grondwet. Daarnaast kan ik me geen enkele afdeling in het ziekenhuis inbeelden die een dergelijk deficit aan follow-up toe laat.

Stelt u zich voor, u bent net geopereerd aan uw been en u heeft een gips gekregen. Na enkele dagen mag u het ziekenhuis verlaten, met alleen een voorschrift voor medicatie en de boodschap: ‘Tja, wij doen niet aan follow-up, zoek zelf maar uit hoe je die gips eraf haalt en hoe je revalideert van de ingreep. Oh, en je kan ook niet naar een andere orthopedisch chirurg, die hebben allemaal een patiëntenstop.’ Dat zou niemand accepteren, de wereld zou te klein zijn, maar klaarblijkelijk kan dit dus wel voor psychiatrische ziektes.

Depressie is een levensbedreigende ziekte, en de huidige staat van de geestelijke gezondheidszorg in België voldoet absoluut niet aan de noden van patiënten met psychische klachten. Door geen tijdige en consistente behandeling te starten en op te volgen, staat het systeem toe dat we wachten tot mensen in een crisis geraken en in een acute situatie behandeld moeten worden. In plaats van een volgende depressieve episode te voorkomen of te minimaliseren, moeten we de depressie zo erg laten worden, dat we via de Spoedeisende Hulp een ingang tot de psychiatrische zorg moeten vinden. (En dat terwijl de Spoedgevallen een afdeling is waar ze zelf al op hun tandvlees lopen.)

Ik, arts zijnde, kan niet begrijpen dat de psychiatrische gezondheidszorg zo achterloopt op alle andere geneeskundige vakgebieden. Ikzelf ben werkzaam op de afdeling chirurgie. De chirurgische zorg heeft zich in de afgelopen tien jaar zo snel ontwikkeld, en dan bedoel ik niet technisch, maar ook op vlak van gepersonaliseerde zorg, dat we ons soms niet meer kunnen inbeelden dat weiets tien jaar geleden als standaard behandeling beschouwden. De wetenschap staat niet stil, er is altijd verbetering mogelijk, altijd nieuwe pistes te ontdekken, altijd ruimte om huidige richtlijnen te updaten naar de nieuwe normen. Ik val achterover dat die wetenschappelijke evolutie zich kennelijk niet doortrekt in de geestelijke gezondheidszorg, want na tien jaar ervaar ik nog steeds precies dezelfde problemen en zijn er geen verbeteringen of oplossingen uitgevoerd.

Hoe hebben we dit systeem zo gemaakt? Waarom is er niemand die de verantwoordelijkheid opneemt om de psychiatrische zorg te hervormen? Hoe komt het dat er in de afgelopen tien jaar geen enkele verbetering is gebeurd in de geestelijke gezondheidszorg? Waarvoor sparen we eigenlijk met acties zoals Rode Neuzen Dag, als er toch geen verandering lijkt te komen?

Sta me toe om de artseneed, die elke arts naar eer en geweten heeft gezworen, voor te leggen.

“Nu ik toetreed tot het medisch beroep, beloof ik dat ik mij naar mijn beste vermogen zal inzetten voor een kwaliteitsvolle geneeskunde ten dienste van de medemens en de samenleving. Ik zal de gezondheid en het welzijn van mijn patiënt als prioriteit beschouwen. Ik zal de personen die mijn zorg vragen correct informeren. Ik zal de autonomie en de waardigheid van mijn patiënt eerbiedigen. Ik zal erop toezien dat het menselijk leven optimaal geëerbiedigd wordt. Ik zal mijn plicht ten aanzien van mijn patiënt vervullen zonder onderscheid van leeftijd, ziekte of handicap, levensbeschouwing, etnische afstamming, gender, nationaliteit, politieke overtuiging, ras, seksuele geaardheid, sociale stand of enige andere factor. Ik zal de geheimen die mij worden toevertrouwd bewaren, ook na de dood van mijn patiënt. Ik zal het beroep van arts plichtsbewust en waardig uitoefenen, met inachtneming van de goede medische praktijkvoering. Ik zal mijn professoren, mijn collega’s en mijn studenten het respect en de erkenning tonen die hen toekomen. Ik zal mij blijven bijscholen en mijn medische kennis delen in het belang van de patiënt, de grenzen van mijn mogelijkheden niet overschrijden en waar mogelijk bijdragen tot de vooruitgang van de geneeskundige kennis. Ik zal verantwoordelijk omgaan met de middelen die de maatschappij ter beschikking stelt en ijveren voor een gezondheidszorg die toegankelijk is voor iedereen. Ik zal toezien op mijn eigen gezondheid, mijn welzijn en de instandhouding van mijn opleiding om onberispelijke zorg te verlenen. Ik zal mijn medische kennis niet gebruiken om de mensenrechten en de burgerlijke vrijheden te schenden, zelfs onder dwang. Dit verklaar ik plechtig, uit vrije wil en op mijn woord van eer. "

Niet alleen schendt deze manier van zorgverlening de Grondwet, ook de artseneed wordt absoluut niet nageleefd. Psychiaters hebben gezworen om de patiënt als prioriteit te beschouwen en om te ijveren naar een gezondheidszorg die voor iedereen toegankelijk is. Ik voel me in deze context van het geestelijke gezondheidszorgsysteem allesbehalve prioritair behandeld, om maar te zwijgen over de toegankelijkheid van de zorg. In die zin vind ik dat een deel van de verantwoordelijkheid van het falen van het huidige systeem bij de zorgverleners ligt (bv. artsen, verpleegkundigen, psychologen). In plaats van al tien jaar op dezelfde plaats te blijven trappelen, zou men hen beter aansporen om kritisch te kijken naar de werking van hun zorgverleningssysteem en zouden ze voldoende middelen moeten krijgen om verbetering effectief door te voeren.

Ik dring er bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers op aan om dit probleem dringend aan te pakken, liever vandaag dan morgen. Er moeten veranderingen komen in het systeem, zodat mensen met psychiatrische aandoeningen snel en consequent toegang krijgen tot de zorg die ze nodig hebben. Concreet gaat dit over het verkorten van wachttijden, het vergroten van de beschikbaarheid van ambulante psychiatrische diensten (bv. Door meer artsen toe te laten in de geneeskunde opleiding), en ervoor zorgen dat nazorg een standaard onderdeel is van het behandelproces. Nu aanvaarden we dat er te veel mensen slachtoffer worden van problemen die door betere zorgverlening voorkomen hadden kunnen worden. We steken allemaal onze kop in het zand, terwijl er mensenlevens op het spel staan.

Ik hoop dat mijn ervaring kan dienen als een katalysator voor verandering, zodat niemand anders dezelfde strijd hoeft te leveren om de zorg te krijgen die ze verdienen. Ik sta, als ervaringsdeskundige en als arts, zeker open voor contact en betrokkenheid bij de evaluatie en verbetering van dit systeem. Dank u voor uw aandacht voor deze kritieke zaak.