56_2024-2025/43 - Versoepeling regels inzake bewindvoering

Tijdens haar vergadering van 8 juli 2025 heeft de commissie voor Verzoekschriften deze petitie overgezonden aan de commissie voor Justitie en aan de minister van Justitie, belast met Noordzee.

Antwoord van de minister van Justitie, belast met Noordzee (12/09/2025):

Wij ontvingen in goede orde het verzoekschrift van de heer Kimps betreffende de vraag voor de versoepeling van de beëindiging van de gerechtelijke bescherming.

De huidige regeling van gerechtelijke bescherming en bewind werd ingevoerd bij wet van 17 maart 2013 tot hervorming van de regelingen inzake onbekwaamheid en tot instelling van een nieuwe beschermingsstatus die strookt met de menselijke waardigheid. Het basisprincipe van deze wet is dat de noodzaak van een beschermingsmaatregel moet worden afgemeten naar de concrete beschermingsbehoefte (subsidiariteit) en niet verder mag gaan dan wat nodig is (proportionaliteit).

De heer Kimps stelt voor om de regels voor de beëindiging van de gerechtelijke bescherming als volgt te versoepelen: 1) attest van de huisarts; 2) motivatiebrief opmaken en indienen; 3) een dokter van het gerecht die langskomt; 4) de datum van de zitting.

Om het belang van de beschermde persoon optimaal te waarborgen, is het niet raadzaam de procedure te vereenvoudigen. De huidige regelgeving speelt een cruciale roi in de bescherming van personen, alsook het waarborgen van het recht op autonomie, zoals vervat in artikel 19 VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. De gerechtelijke bescherming is een beschermingsmaatregel die zeker niet lichtzinnig wordt genomen en waarin de bescherming van de belangen van de betrokkene voorop staat. De vrederechter legt overeenkomstig artikel 492 oud B.W. de rechterlijke bescherming enkel op "wanneer en in de mate hij vaststelt dat dit noodzake/ijk is". Gerechtelijke bescherming wordt enkel bevolen wanneer buitengerechtelijke bescherming niet volstaat voor de optimale bescherming van de betrokkene. De voorkeur wordt dus gegeven aan de buitengerechtelijke bescherming, als de gezondheidstoestand van de beschermde persoon dit toelaat. Gerechtelijke bescherming kan dus enkel en alleen worden opgelegd als en voor zover dat noodzakelijk is door de gezondheidstoestand van de betrokkene.

De wet beoogt steeds de minst ingrijpende beslissing op te leggen aan de beschermde persoon. De beslissing tot gerechtelijke bescherming wordt dan ook met de nodige aandacht voor en grondige kennis over de betrokken perso(o)n(en), de gezondheidstoestand van de betrokkene, de belangen, de situatie en de omgeving genomen, overeenkomstig artikel 492/1, § 1, eerste lid, en § 2, eerste lid oud B.W. De rechter hoort de beschermde persoon en de omgeving en voert diverse onderzoeken uit. ln de procedure kan de betrokkene zijn voorkeuren kenbaar maken aan de rechter overeenkomstig artikelen 1245 en 1246 Ger.W. De omstandige verklaring van de arts brengt ook meer duiding voor de rechter.

Op basis van deze informatie neemt de rechter een beslissing, rekening houdend met de huidige omstandigheden. Als de rechter beslist om gerechtelijke bescherming op te leggen, wordt gepreciseerd welke handelingen onder deze bescherming vallen, en welke handelingen door de beschermde persoon zelf kunnen worden uitgevoerd (artikel 492/1 oud B.W.). Er wordt bij elke handeling zorgvuldig overwogen wat nodig is om de beschermde persoon op de meest passende wijze te ondersteunen. Wanneer de rechter nalaat de handelingen te bepalen waarvoor de beschermde persoon onbekwaam is, wordt de persoon geacht bekwaam te blijven voor de handelingen overeenkomstig artikel 492/1 , § 1, tweede lid, en§ 2, tweede lid oud B.W.

Hetzelfde geldt voor de procedure om de gerechtelijke bescherming te beëindigen. Dit betekent dat de beschermde persoon opnieuw bekwaam wordt, en dus zelf voor zijn belangen moet instaan. Om te vermijden dat de beschermde persoon hierdoor slachtoffer wordt van misbruik of in gevaar wordt gebracht (artikel 12(4) VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap), is het noodzakelijk dat de gerechtelijke bescherming niet zomaar kan worden opgegeven en dat uitvoerig onderzoek wordt gevoerd. Hierbij worden alle aspecten van de situatie en de gezondheidstoestand van de beschermde persoon opnieuw onderzocht om de bescherming zo goed mogelijk te waarborgen.

Het voorstel van de heer Kimps betreft ook een attest van de huisarts. Het Gerechtelijk Wetboek (meer concreet het artikel 1241) stelt reeds dat een omstandige geneeskundige verklaring moet worden opgesteld. Deze verklaring wordt opgesteld door een erkende arts of psychiater aan de hand van actuele medische gegevens en vermeldt de gezondheidstoestand, alsook de weerslag van deze toestand op het beheren van de belangen van de beschermde persoon.

Als de beschermde persoon zelf een verzoek indient tot opheffing van de gerechtelijk bescherming, is hij vrij om beroep te doen op een arts naar keuze, bij voorkeur een psychiater. Als een andere belanghebbende het verzoek tot (beëindiging van) gerechtelijke bescherming indient, zal deze bepalen welke arts het medisch attest opmaakt. Het is dus niet nodig dat de wet op dit punt wordt gewijzigd.

De procedure voor wijziging van het bewind is reeds laagdrempelig. De rechter kan op verzoek van de belanghebbende(n), of ambtshalve, de rechterlijke bescherming te allen tijde wijzigen of beëindigen na omstandig onderzoek (artikel 492/4 oud B.W.). Tegen de beslissing van de vrederechter kan ook steeds hoger beroep aangetekend worden bij de familierechtbank. Dit hoger beroep moet worden ingesteld binnen één maand na de kennisgeving van de beslissing van de vrederechter (artikel 1051 Ger. W.).

Voor meer informatie kan de beschermde persoon steeds contact opnemen met een advocaat of met de Commissie voor Juridische bijstand van het arrondissement die hem kan verwijzen naar de eerstelijnsbijstand. Hij kan hiervoor tevens contact opnemen met een Justitiehuis. Daar zullen ze hem de nodige informatie verstrekken aangaande de plaats en uurregeling van de permanentiediensten van de juridische eerstelijnsbijstand die gratis door advocaten verleend wordt. Op die manier kan hij een eerste advies inwinnen in verband met het specifiek probleem.

Zo zijn inkomstensituatie het niet toelaat om zelf beroep te doen op een advocaat, kunnen deze diensten hem tevens informatie geven omtrent een eventueel recht op gratis tweedelijnsbijstand (pro deo advocaat).

Daarnaast kan de persoon eventueel ook contact opnemen met het Steunpunt Bewindvoering (www.steunpuntbewindvoering.be). Deze organisatie is een laagdrempelig aanspreekpunt waarbij hij terecht kan voor vragen, meldingen en klachten over bewind.

ln zijn verzoekschrift kaart de heer Kimps voorts de hoge kosten van bewindvoering aan.

Een vergoeding voor de bewindvoerder is een wettelijke verplichting ten laste van de beschermde persoon. ln de wet wordt omschreven wat deze vergoeding omvat en bepaalt nauwkeurig eventuele bijkomende uitzonderlijke kosten en taken. De wet bepaalt dat de forfaitaire vergoeding voor de bewindvoerder wordt vastgesteld op 1000 euro, geïndexeerd, met als bijkomende beperking dat de forfaitaire basisvergoeding echter niet hoger mag zijn dan het gemiddelde maandinkomen van de beschermde persoon. Deze forfaitaire vergoeding kan wel verhoogd worden, afhankelijk van specifieke omstandigheden waarover de vrederechter beslist. (artikel 497/5 oud BW)

Ten slotte kaart de heer Kimps ook de handelswijze van de bewindvoerder aan. ln dit verband kan nog het volgende worden toegelicht. Als de bewindvoerder advocaat, notaris of !id van een ander gereglementeerd beroep is, moet deze zich houden aan de deontologische principes van het beroep, ook in de uitvoering van de taak als bewindvoerder. Een overtreding van de deontologische principes kan worden bestraft door de tuchtrechtelijke instanties, verbonden aan de beroepen.

Wij hopen hiermee voldoende toelichting te hebben verschaft.

Annelies Verlinden